Zijn er mogelijkheden om weerstand te voorkomen of te reduceren?
Hieronder volgt de samenvatting van in opdracht van Rijkswaterstaat uitgevoerde onderzoek. Dit onderzoek is uitgevoerd als Thesisonderzoek binnen de Master Toegepaste Psychologie, Universiteit Utrecht. Het volledige rapport kunt u bekijken via: Thesis Weerstand bij aanleg van windmolens, Anjo Travaille (PDF)
Medio 2013 hebben de overheid en circa 40 betrokken partijen een nationaal Energieakkoord gesloten. Hierin is afgesproken dat in 2020 in Nederland 14% van de energieproductie bestaat uit hernieuwbare energie. Windenergie op land zal hiervoor een belangrijk aandeel leveren. In de periode 2013 tot 2020 moet de productie van windenergie omhoog van ruim 2.000 MW naar 6.000 MW. In het huidige realisatietempo gaat Nederland deze doelen zeker niet halen.
Weerstand bij burgers en bij gemeentelijke en provinciale politici is de belangrijkste vertragende factor bij de aanleg van windmolens. Meer dan de helft van de bevolking is redelijk positief over de komst van windmolens. Circa 15% van de bevolking is negatief. Dit is een relatief kleine groep die evenwel veel van zich kan laten horen en veel invloed kan hebben op de publieke opinie en het planvormingsproces.
Weerstand tegen de aanleg van windmolens ontstaat in de praktijk als mensen het gevoel hebben dat persoonlijke belangen, eerlijkheid en betrouwbaarheid of de landschappelijke kwaliteit in het geding zijn. Uit diverse weerstandsonderzoeken blijkt dat weerstand vooral ontstaat doordat vrijheid wordt ontnomen door de initiatiefnemer (Reactance), of doordat er wantrouwen is over de inhoud van het voorstel (Scepticism). Een bijzondere vorm van weerstand is Inertia, de neiging om niet in actie te komen en niet te willen veranderen. Iedere type weerstand kent eigen interventies om de weerstand te verminderen. Zo kan bijvoorbeeld scepsis over de inhoud van een voorstel worden verminderd door het geven van garanties dat overlast niet ontstaat of wordt gecompenseerd.
Er zijn diverse mogelijkheden om weerstand te voorkomen of te reduceren. Een interessante manier die mogelijk bijdraagt aan vermindering van weerstand, is het delen van opbrengsten met de lokale gemeenschap. Het delen van de opbrengsten van windmolens wordt af en toe gebruikt in Nederland. Het delen van opbrengsten is wettelijk vastgelegd in Denemarken. In het uitgevoerde onderzoek zijn 160 burgers bevraagd over onder meer weerstand, support en profijt. Uit het uitgevoerde experiment blijkt dat het ervaren van profijt een belangrijke relatie heeft met de mate van weerstand en support die mensen ervaren bij de aanleg van een windmolenpark. Ook is er een indicatie dat het delen van profijt door betrokkenen vooral bijdraagt aan weerstandsreductie als ook kan worden deelgenomen in de planvorming. Bewoners die profijt ervaren, vertonen minder weerstand en geven meer support voor de aanleg van windmolens. Voor de effectieve toepassing van het delen van profijt is aandacht nodig. Betrokkenen moeten het delen van profijt waarderen als een logische en eerlijke verdeling van opbrengsten en als een meerwaarde voor de gemeenschap. En vooral niet als een afkoopsom.
